Recykling odpadów jest w Europie bardzo popularnym tematem. W wielu dyskusjach i artykułach dotyczących tego zagadnienia przytacza się cele UE dotyczące recyklingu. W zależności od kontekstu pojawiają się inne procentowe progi, wymagane do osiągnięcia danego celu. Bierze się to stąd, że po prostu dotyczą innej grupy odpadów. Zacznę zatem od przytoczenia kilku najczęściej wspominanych celów dotyczących poziomu recyklingu, ustanowionych przez UE. System kaucyjny, którego dotyczy ten artykuł, może w mniejszym lub większym stopniu pomóc w zrealizowaniu przytoczonych poniżej celów.
Jakiś czas temu najczęściej przytaczanym poziomem recyklingu było osiągnięcie 50% do końca 2020 roku przez wszystkie kraje UE. Chodzi tu o poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów komunalnych. Istniała spora obawa, że Polsce nie uda się osiągnąć tego celu, ale posłowie już wymyślili jak „obejść” ten problem. Odnośnie odpadów komunalnych UE ustaliła następujące cele: 50% recyklingu do 2020 r., 55% do 2025 r., 60% do 2030 r. i 65% do 2035 r. [1].
W ramach dyskusji o systemie kaucyjnym przytaczany jest często cel recyklingu opakowań plastikowych, czy zbiórki plastikowych butelek. Należy zwracać uwagę, czy mowa jest o odpadach opakowaniowych, plastikowych odpadach opakowaniowych, czy o plastikowych butelkach po napojach.
Zgodnie z dyrektywą (UE) 2018/852 dla odpadów opakowaniowych przyjęto następujące cele: osiągnięcie 65% recyklingu opakowań do końca 2025 r. oraz 70% do końca 2030 r.[2]. Warto w tym miejscu wspomnieć, że najwyższy poziom recyklingu odpadów opakowaniowych osiągnęła w roku 2018 Belgia (85,3%), a najniższy Węgry (45,4%). Natomiast dla Polski była to wartość 58,7% [3]. UE ustanowiła też poziomy recyklingu dla poszczególnych materiałów, z których wykonane są opakowania. Np. dla plastikowych opakowań wynoszą one: 50% do roku 2025 i 55% do roku 2030 [2].
W dyrektywie (UE) 2019/904 zawarto procentowe poziomy dotyczące selektywnej zbiórki do celów recyklingu butelek z tworzyw sztucznych. Państwa członkowskie UE zobowiązały się do zbierania 77% plastikowych butelek na napoje z wprowadzonych do obiegu w danym roku (do 2025 roku) oraz 90% do roku 2029 [4].
„system, w ramach którego konsument wpłaca dodatkową (widoczną) kwotę pieniędzy – kaucję – za opakowanie zawierające napój i może zażądać zwrotu tych pieniędzy, jeśli zwróci je do zatwierdzonego punktu odbioru” [5]
DRS obejmuje opakowania na napoje. W niektórych krajach istnieje jeden system kaucyjny dla opakowań jednorazowych i wielorazowych, a w innych nie [5]. Tak jak różne są strefy niskiej emisji (LEZ) w europejskich miastach, tak i systemy zwrotu kaucji za opakowania na napoje różnią się w zależności od kraju. Kształt tych systemów kaucyjnych można prześledzić sobie np. w tym anglojęzycznym opracowaniu. Niewątpliwie tym, co łączy je wszystkie jest nadanie wartości odpadom opakowaniowym po napojach poprzez kaucję zwrotną.
Natomiast decyzję o wdrożeniu systemu w najbliższym czasie podjęta m.in. Anglia, Szkocja, Portugalia, czy Łotwa [6].
Opakowania po napojach są zbierane manualnie, przez sprzedawcę w sklepie lub automatycznie np. w specjalnych, wolnostojących, małych budynkach (np. takich jak w Danii) lub automatach zlokalizowanych w sklepach, czy na stacjach benzynowych [5].
Automaty do sprzedaży zwrotnej stanowią wydajny i wygodny sposób masowego zwrotu butelek i puszek. Maszyny analizują, sortują i liczą opakowania po napojach oraz wypłacają właściwy zwrot kaucji użytkownikom. Zwrot może mieć postać gotówki lub kuponu, który można wykorzystać na zakupy w sklepie [7].
Od roku 2018 krąży w Internecie informacja, że Norwegia poddaje recyklingowi 97% swoich plastikowych butelek. Informacja wciąż jest powiela przez polskie media przy okazji dyskusji na temat wprowadzenia w Polsce systemu kaucyjnego. Rzeczywiście, jak wynika z raportu opublikowanego przez firmę Infinitum, odpowiedzialną za DRS w Norwegii, w roku 2017 poddano recyklingowi 96,8% butelek PET. Przy czym warto zaznaczyć, że 87,8% z tych butelek pochodziło z automatów zwrotnych. Zatem tak, Norwegia w 2017 roku poddała recyklingowi 97% butelek ze wszystkich sprzedanych w danym roku, czyli tyle nie trafiło na wysypiska lub do środowiska naturalnego [8]. Natomiast od tamtego czasu wyszły raporty za rok ’18 i ’19.
W 2018 roku recyklingowi poddano 95,1% butelek oraz 98,9% puszek po napojach ze wszystkich sprzedanych w danym roku [10]. Natomiast w roku 2019 było to odpowiednio 95,7% butelek PET oraz 98,5% puszek po napojach [9]. Norwegia osiąga, więc co roku imponujący wynik recyklingu butelek PET oraz puszek na napoje. Odpowiednio na poziomie powyżej 95% oraz 98%. Warto jednak zauważyć, że w 2018 roku kraj ten poddał recyklingowi 51,4% wszystkich odpadów opakowaniowych [3]. System kaucyjny jest więc wspaniałym rozwiązaniem problemu opakowań po napojach, a nie wszystkich opakowań.
Zbiórka puszek aluminiowych również przekroczyła 90% wszystkich sprzedanych w danym roku [5]. Zatem w dwa lata butelki PET i puszki po napojach w zasadzie zniknęły z tradycyjnych pojemników do selektywnej zbiórki odpadów.
Zatem wydaje się, że DRS jest najlepszym sposobem by spełnić do roku 2029 unijny cel zbiórki 90% plastikowych butelek na napoje z wprowadzonych do obiegu w danym roku.
Nie bez powodu UE wyznaczyła powyższy cel. Jak czytamy w dyrektywie z dnia 5 czerwca 2019 r. w sprawie zmniejszenia wpływu niektórych produktów z tworzyw sztucznych na środowisko: „Zgodnie z dokonanym pomiarem zaśmiecenia plaż tworzywa sztuczne stanowią 80–85% odpadów w środowisku morskim w Unii, przy czym artykuły jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych stanowią 50%, a przedmioty związane z połowami – 27% całości odpadów w środowisku morskim.” [4]
Wśród jednorazowych artykułów plastikowych wyróżnić można właśnie opakowania, w tym butelki. Wśród wszystkich odpadów z tworzyw sztucznych wygenerowanych w UE w roku 2015 aż 59% stanowiły odpady opakowaniowe [11]. Butelki na napoje z tworzyw sztucznych należą do najczęściej znajdowanych na plażach w Unii odpadów w środowisku morskim [4].
Kaucja za opakowania po napojach nadaje wartość tym odpadom. Podsumowując, jak wylicza Zero Waste Europe, system kaucyjny:
Nie da się ukryć, że społeczeństwo polskie jest za wprowadzeniem systemu kaucyjnego. 95% Polaków popiera wprowadzenie jednego, powszechnego systemu kaucyjnego obejmującego opakowania na napoje. Taki wynik uzyskano w przeprowadzonym w lipcu br. sondażu Ibris (badania CATI Omnibus, próba reprezentatywna dla ogółu populacji Polski, n=1100) [13]. W 2019 roku, na zlecenie Ministerstwa Środowiska, wykonano badanie sondażowe „Jednotematyczne badanie świadomości i zachowań ekologicznych mieszkańców Polski – butelki zwrotne”. W tamtym czasie 33,4% respondentów było przeciw wprowadzaniu jakichkolwiek kaucji za butelki po napojach. Równocześnie 93,5% respondentów byłoby skłonnych korzystać z automatu do skupowania butelek plastikowych, szklanych i puszek aluminiowych, zlokalizowanego w miejscowości zamieszkania [14].
Polskie Stowarzyszenie Zero Waste prowadzi kampanię „WRZUCAM. Nie wyrzucam”, która dotyczy systemu kaucyjnego na opakowania po napojach. Jak zostało wykazane w artykule, jest o co walczyć. System kaucyjny skutecznie przeciwdziała trafianiu odpadów opakowaniowych po napojach na wysypiska śmieci bądź do środowiska naturalnego. Co więcej, system kaucyjny w przypadku plastikowych opakowań umożliwia efektywniejszy recykling. Szacuje się, że w Polsce obecnie przetwarzanych jest tylko 43% butelek PET [15].
Przy okazji dyskusji o systemie kaucyjnym nie należy zapominać o Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP).
W Polsce ROP wciąż nie zostało jeszcze w pełni wdrożone.
Od stycznia 2023 roku trwają protesty rolników w całej Polsce i innych europejskich krajach. Polscy…
Średnia temperatura na Ziemi niebezpiecznie zbliża się do osiągnięcia wzrostu o 1,5°C względem epoki przedprzemysłowej.…
ESG to skrót, na który składają się pierwsze litery trzech kwestii: środowiskowych (ang. Environmental), społecznych…
CBD COP15, który miał się odbyć w październiku 2020 roku w Kunming (Chiny), był z…
W dniach 6 - 20 listopada odbył się COP27. Co roku wielu zastanawia się nad…
Mówiąc „zieleń miejska” zazwyczaj ma się przed oczami zadrzewione parki. Dyskusje o zwiększaniu i właściwym…