Szacuje się, że niecały 1 mln hektarów (powierzchnia zbliżona do obszaru Cypru) lasów Amazonii zostało spalonych w 2019 roku. [1]
W 2019 roku dziesiątki tysięcy aktywnych pożarów spustoszyło region Amazonii. Jednak w tym roku jest jeszcze gorzej. Fakt ten jednak nie rozchodzi się po świecie na taką skalę jak rok temu. W tamtym roku za sprawą wiatru dym z pożarów objął miasto São Paulo. Był gęsty i wraz z wilgotnym powietrzem wiejącym znad oceanu utworzył ciemną warstwę. Aby miasto mogło funkcjonować konieczne było włączenie latarni ulicznych! [2]
Do tej pory około 17% amazońskich lasów deszczowych zostało utraconych na skutek wylesiania. [2]
Problem wylesiania i pożarów w lasach Amazonii istnieje od dawna. W 2006 roku uchwalono ustawę o gospodarce leśnej, mającą na celu ograniczenie wylesiania w Brazylii. Natomiast nowe środki w celu dalszej ochrony lasu wprowadzono w 2008 roku. Jednak od stycznia 2019 roku, kiedy to prezydentem kraju został Bolsonaro, prowadzona jest polityka prorolnicza, nastawiona na otwarcie lasów deszczowych na rozwój gospodarczy oraz znacznie ograniczono egzekwowanie nielegalnego wylesiania w Amazonii. [3]
Między sierpniem 2018 a lipcem 2019 wylesianie wzrosło o prawie 30% w porównaniu z analogicznym okresem rok wcześniej. Był to najwyższy wskaźnik wylesiania od 2008 roku. Przekłada się to na obszar o powierzchni 9 762 km2. [4] Natomiast wylesianie od sierpnia 2019 do lipca 2020 wzrosło o 34% w stosunku do poprzedniego 12-miesięcznego okresu. [5]
Wycinane i spalane lasy są zamieniane na pola uprawne i pastwiska. Brazylia zajmuje drugie miejsce pod względem produkcji wołowiny i soi oraz trzecie pod względem produkcji kukurydzy (stan na 2016 rok). [6]
Pożary w brazylijskiej Amazonii wzrosły o 13% w ciągu pierwszych dziewięciu miesięcy 2020 roku w porównaniu z rokiem ubiegłym. [7]
Satelity we wrześniu odnotowały 3 2017 „hotspotów” w największym lesie deszczowym na świecie. Sierpień i wrzesień były miesiącami z największą ilością pożarów w roku 2020. Ane Alencar, dyrektor brazylijskiego Amazon Environmental Research Institute (Ipam), stwierdziła, że tegoroczne pożary są gorsze niż te w roku 2019. [7]
Analiza Federalnego Uniwersytetu w Rio de Janeiro wykazała, że spłonęło 23% mokradeł, na których żyje najgęstsza populacja jaguarów na świecie. [7]
Amazonia przeżywa bardziej dotkliwą porę suchą niż w zeszłym roku, co naukowcy częściowo przypisują ociepleniu tropikalnego Atlantyku Północnego. Widoczne jest to także po wysychającym i trawionym przez pożary regionie Pantanal. [7] Jest to jeden z największych na świecie ekosystemów podmokłych, który jako obszar chroniony Pantanal jest wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. [8]
Cała Amazonia, która obejmuje dziewięć krajów (60% Amazonii leży na terytorium Brazylii), ma obecnie 28 892 aktywnych pożarów (stan na 1 października). [7]
Jak to możliwe, że wilgotny las równikowy dorzecza Amazonki staje się bardziej suchy i podatny na pożary?
Pożary dotykają nie tylko niedawno wylesione obszary i pola uprawne, celowo podpalane przez farmerów. Coraz częściej podpala się nieprzekształcony przez człowieka las, co jest niepokojącym trendem. Sugeruje to, że lasy deszczowe stają się bardziej suche i bardziej podatne na pożary. Według analizy zdjęć satelitarnych przeprowadzonej przez amerykańską organizację non-profit Amazon Conservation około 62% głównych, wrześniowych pożarów Amazonii miało miejsce w lasach (w sierpniu pożary w dziewiczych lasach stanowiły 15% głównych pożarów). [7]
Przez większość swojej historii las deszczowy Amazonii był stosunkowo odporny na ogień dzięki naturalnej wilgoci. Jednak obecnie ulega to zmianom. Na obrzeżach lasu deszczowego praktykowana jest selektywna wycinka drzew lub wylesianie oparte na podejściu „tnij i pal”. Wzrost regionalnego wylesiania i antropogeniczne zmiany klimatu wpływają na intensywność i częstotliwość susz. Kiedy drzewa mają mniejszy dostęp do wody podczas suszy zrzucają liście lub obumierają w całości lub częściowo. Okresy suszy oraz działalność człowieka doprowadzają do przerzedzania (głównie skrajów) lasu. W konsekwencji większość wilgoci jest tracona w skutek braku gęstego baldachimu z koron drzew, który ją zatrzymuje. Wysuszeniu ulega podszyt i obrzeża lasu, który staje się łatwopalny. [9] Tak – logicznym jest, że zdrowy, gęsty las deszczowy nie może się palić. Jednak ci co traktują to jako argument do nie martwienia się o los tego biomu powinni się puknąć w czoło. A potem przeczytać powoli cały ten akapit pięć razy.
Co sprawia, że Amazonia jest taka wyjątkowa?
- Amazonia to największy na świecie las deszczowy (stanowi ponad 60% wszystkich lasów deszczowych na świecie). [10]
- Las składający się z około 390 miliardów drzew pochłania i magazynuje ogromne ilości dwutlenku węgla. [10]
- W Amazonii jest więcej gatunków roślin i zwierząt niż w jakimkolwiek innym ekosystemie lądowym na Ziemi. Występuje tam prawdopodobnie 30% wszystkich gatunków. [10]
- Pojedyncze duże drzewo w Amazonii oddaje do atmosfery około 500 l wody dziennie. [6]
- Lasy deszczowe Amazonii, w wyniku parowania wody, wytwarzają 50-75% własnych opadów. A modele wskazują, że wilgoć z Amazonii wpływa na opady także w Ameryce Środkowej i w zachodnich Stanach Zjednoczonych. [11]
- Ponad 15% dorzecza Amazonki zajmują rdzenne rezerwaty z około 400 różnymi plemionami. Spośród 160 społeczeństw zamieszkujących amazońskie lasy deszczowe prawie 50% nie ma kontaktu ze światem zewnętrznym. Obecnie rdzennych mieszkańców Brazylii jest około 310 tys. [11]
Dlaczego wylesianie i pożary Amazonii to problem nas wszystkich?
Zmniejszanie się obszaru lasów Amazonii nie skutkuje tylko mniejszą ilością pochłanianego z atmosfery CO2. Niestety region ten w skutek wylesiania i pożarów może stać się wręcz źródłem (emitentem) CO2. A ma nam co „oddać”. Badanie z 2007 roku opublikowane w Global Change Biology wykazało, że las przechowuje około 86 miliardów ton węgla. Wylesianie i pożary Amazonii przyczyniają się do pogłębiania kryzysu klimatycznego. [10]
Amazońska roślinność jest wykorzystywana w medycynie. Obecnie ponad 120 leków na receptę na całym świecie pochodzi bezpośrednio z roślin lasów deszczowych. [11] I wciąż odkrywane są nowe gatunki i ich właściwości lecznicze.
Jeszcze nie jest za późno.
Potrzebne jest rozpoczęcie dużego projektu ponownego zalesiania, zwłaszcza w południowej i wschodniej Amazonii. Dobrą wiadomością jest fakt, że około 23% zniszczonych terenów leśnych stanowią opuszczone rancza bydła i pola uprawne. Te tereny można najłatwiej i najszybciej zalesić. Część wylesionych obszarów można też przekształcić w zrównoważone systemy agroekologiczne. [2] Czy jednak przy obecnej polityce prowadzonej przez prezydenta Brazylii taka wizja jest możliwa? Być może presja ze strony innych krajów przyniesie efekty. Warto zaznaczyć, że zrównoważone zarządzanie lasami jest składową piętnastego celu zrównoważonego rozwoju „życie na lądzie” (o 17 celach zrównoważonego rozwoju ONZ, czyli SDGs wspominałam w tym wpisie).
[2] T. E. Lovejoy & C. Nobre. Amazon tipping point: Last chance for action. Science Advances (2019), Vol. 5, no. 12.
DOI: 10.1126/sciadv.aba2949. https://advances.sciencemag.org/content/5/12/eaba2949 [dostęp online]
[3] https://www.nationalgeographic.com/environment/2019/08/amazon-fires-cause-deforestation-graphic-map/
[4] https://www.vox.com/science-and-health/2019/11/18/20970604/amazon-rainforest-2019-brazil-burning-deforestation-bolsonaro
[5] https://www.theguardian.com/environment/2020/aug/13/brazil-experiences-worst-start-to-amazon-fire-season-for-10-years
[6] Coe MT, Brando PM, Deegan LA, Macedo MN, Neill C, Silvério DV. The Forests of the Amazon and Cerrado Moderate Regional Climate and Are the Key to the Future. Tropical Conservation Science. January 2017.
DOI:10.1177/1940082917720671. https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/1940082917720671 [dostęp online]
[7] https://www.theguardian.com/environment/2020/oct/01/brazil-amazon-rainforest-worst-fires-in-decade
[8] https://whc.unesco.org/en/list/999/
[9] https://www.nesdis.noaa.gov/content/fires-amazon-rainforest-seen-noaa-20
[10] https://rainforests.mongabay.com/amazon/amazon_importance.htm
[11] https://amazonaid.org/why-should-you-care/
