14 lipca br. Komisja Europejska przyjęła szereg wniosków ustawodawczych określających, w jaki sposób zamierza osiągnąć neutralność klimatyczną w UE do 2050 roku. Pakiet pod nazwą Fit for 55 zakłada dostosowanie polityki UE w dziedzinie klimatu, energii, użytkowania gruntów, transportu i opodatkowania w taki sposób, aby obniżyć emisje gazów cieplarnianych netto o co najmniej 55% do 2030r. (w porównaniu do 1990r.) [1]. Zaproponowane zasady wejdą w życie najprawdopodobniej od 2024 r. Wpierw muszą zostać zaakceptowane przez państwa UE oraz Parlament Europejski [2]. Przejrzystego przegląd tego, co zwiera pakiet i co to oznacza dla Polski dokonało Forum Energii. M.in. szykuje się koniec bezpłatnych uprawnień do emisji CO2 dla lotnictwa w UE i nowy podatek na paliwo lotnicze. Te nowe koszty najpewniej widoczne będą w wyższych cenach biletów lotniczych.
Lotnictwo jest obecnie jednym z najszybciej rozwijających się źródeł emisji gazów cieplarnianych.
W UE lotnictwo odpowiadało, w 2017 roku, za 3,8% europejskich emisji CO2. Sektor lotnictwa generuje 13,9% emisji z transportu, co czyni go drugim co do wielkości źródłem emisji gazów cieplarnianych w tym sektorze (po transporcie drogowym). Natomiast światowy transport lotniczy odpowiada za około 2% globalnej emisji CO2 (dane dla roku 2019). Liczba ta może nie robić wielkiego wrażenia, ale warto mieć świadomość, że lotnictwo jest obecnie jednym z najszybciej rozwijających się źródeł emisji gazów cieplarnianych [3]. Przed pandemią COVID-19 Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego (ICAO) prognozowała, że do 2050 roku emisje CO2 i NOx z lotnictwa międzynarodowego mogą się potroić w porównaniu z rokiem 2015 [4]. Szczegółowo o tym, że Latanie samolotem wiele kosztuje klimat i środowisko (i nie chodzi tylko o emisje CO2) już pisałam.
W listopadzie ubiegłego roku Komisja Europejska opublikowała raport zawierający analizę wpływu lotnictwa na klimat inny niż CO2. Badania wykazały, że emisje z silników odrzutowych, inne niż dwutlenek węgla, były odpowiedzialne za 2/3 wpływu lotnictwa na klimat w 2018 roku.
USA ma największy udział w lotniczych emisjach CO2 (wspomniane 24% w roku 2018). Unia Europejska zajmuje natomiast drugie miejsce – 19% globalnych emisji CO2 z lotnictwa (w roku 2018) [5].
Program klimatyczny Fit for 55 zakłada opodatkowanie tradycyjnego paliwa lotniczego i wycofywanie darmowych praw do emisji CO2 dla lotnictwa.
Pakiet legislacyjny Fit for 55 jest częścią Europejskiego Zielonego Ładu. Aby osiągnąć neutralność klimatyczną, Europejski Zielony Ład określa potrzebę zmniejszenia emisji z transportu o 90% do 2050 r. (w porównaniu z poziomami z 1990 r.). Sektor lotniczy będzie musiał przyczynić się do tej redukcji. Europejska propozycja legislacyjna ReFuel EU Aviation, będąca częścią Fit for 55, ma na celu dekarbonizację lotnictwa poprzez zwiększenie wykorzystania zrównoważonych paliw lotniczych (ang. Sustainable Aviation Fuel, SAF) do napędzania silników samolotowych [6].
Wszystkie samoloty, startujące i lądujące na lotniskach w państwach członkowskich, będą musiały uzupełniać paliwo przy użyciu mieszanki nafty i SAF. Zgodnie z planem przewidzianym w ReFuel EU Aviation zawartość SAF w mieszance będzie stopniowo rosnąć. W 2025 r. wyniesie 2 proc., w 2030 r. – 5 proc., w 2035 r. – 20 proc., a docelowo ma to być nawet 63 proc. do 2050 r. (w tym 28% syntetycznych). Zrównoważone paliwa lotnicze mogą być produkowane z wykorzystaniem biomasy (np. kukurydzy uprawnej), zużytego oleju kuchennego, resztek jedzenia czy odpadów komunalnych [7]. Warto zauważyć, że SAF jest obecnie ponad trzy razy droższe od klasycznego paliwa [8].
Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych (IATA) wyliczyło, że przejście na SAF może zmniejszyć ślad węglowy paliwa lotniczego nawet o 80% [7].
Obecne przepisy dyrektywy podatkowej (European Tax Directive, ETD) nie rozróżniają paliw kopalnych i z odnawialnych źródeł. Według nowych założeń wprowadzona ma zostać minimalna stawka podatku od tradycyjnego paliwa lotniczego – 10,75 euro/GJ, która będzie wzrastać od 2023 do 2033 r. Opodatkowanie ma zależeć od zawartości energii w paliwie. Równocześnie zerowa minimalna stawka podatku ma obowiązywać dla zrównoważonego paliwa lotniczego [7]. Takie działanie ma spowodować zwiększenie produkcji SAF oraz znaczne obniżenie jego ceny. Co więcej, europejska propozycja legislacyjna przewiduje stopniowe wycofywanie bezpłatnych uprawnień do emisji CO2 dla linii lotniczych [6].
Wprowadzenie nowego podatku, stopniowe zwiększanie użycia SAF w mieszance paliw i opłaty za emisję CO2, oznaczają wzrost kosztów dla przewoźników, które najpewniej przerzucą na konsumentów. Wzrost cen biletów na loty jest zatem nieunikniony. Komisja Europejska zakłada, że doprowadzi to do zmniejszenia popytu na latanie samolotami i w konsekwencji do zmniejszenia zużycia paliwa [7].
Poza zniechęcaniem do latania ceną biletu, można także skłonić do podróży koleją poprzez likwidowanie pewnych lotniczych połączeń
Wyraźne próby rezygnacji z samolotu na rzecz pociągu widać w Austrii, we Francji i w Holandii. W 2020 roku Austrian Airlines przestało operować na trasie Wiedeń-Salzburg, a holenderska linia KLM zrezygnowała z jednego z pięciu dziennych połączeń na trasie Amsterdam-Bruksela. Podróż pociągiem relacji Wiedeń-Salzburg zajmuje niecałe trzy godziny. Choć przelot trwałby 45 minut, to w połączeniu z czasem potrzebnym na dotarcie na lotnisko i kontrolę bezpieczeństwa kolej stanowi atrakcyjną alternatywę [9]. Natomiast pociągi relacji Amsterdam-Bruksela pokonują trasę w niecałe dwie godziny, przemierzając niektóre jej odcinki z prędkością 320 km/h. Taki czas przejazdu jest konkurencyjny względem samolotów [10].
We Francji natomiast zostaną zniesione loty krajowe na trasach, które można pokonać pociągiem w czasie krótszym niż dwie i pół godziny. Projekt ustawy został przyjęty w kwietniu tego roku. Jednak od razu pojawiły się głosy, że limit ten jest niewystarczający i zakaz powinien dotyczyć lotów na trasach, na których podróż pociągiem trwa krócej niż 4 godziny [11]. Biorąc jednak pod uwagę, że póki co, żaden inny europejski kraj nie zdecydował się na takie działanie to bez względu na przyjęty limit jest to dobry pierwszy krok w stronę ograniczania lotów krajowych.
[2] https://forum-energii.eu/pl/blog/fit-for-55-co-znajdzie-sie-w-pakiecie?utm_source=mail&utm_medium=post_13072021&utm_campaign=fitfor55
[3] https://ec.europa.eu/clima/policies/transport/aviation_en
[4] https://www.icao.int/environmental-protection/Pages/ClimateChange_Trends.aspx
[5] https://theicct.org/publications/co2-emissions-commercial-aviation-2018
[6] https://www.euractiv.pl/section/energia-i-srodowisko/news/polityka-klimatyczna-ue-fitfor55-komisja-europejska-tanie-linie-lotnicze-wakacje-urlop-klimat-ekologia-wizzair-ryanair/
[7] https://businessinsider.com.pl/firmy/strategie/ceny-biletow-lotniczych-w-gore-fit-for-55-to-koniec-taniego-latania/qnwp6bk?utm_source=businessinsider.com.pl_viasg_businessinsider&utm_medium=referal&utm_campaign=leo_automatic&srcc=ucs&utm_v=2
[8] https://intermodalnews.pl/2021/03/11/ile-kosztuje-opcja-saf/
[9] https://www.euractiv.com/section/railways/news/austrias-trains-take-over-short-haul-flight-route/
[10] https://www.rynek-lotniczy.pl/wiadomosci/szybki-pociag-zastapi-samolot-klm-na-trasie-amsterdam–bruksela-6807.html
[11] https://www.bbc.com/news/world-europe-56716708
