EU Year of Rail ogłoszono w celu promowania kolei jako zrównoważonego, inteligentnego i bezpiecznego środka transportu [1]. Jednym z już zaplanowanych działań jest uruchomienie specjalnego pociągu. Będzie on jeździł przez miesiąc (od połowy czerwca do połowy lipca) po transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T). Wstępnie wiadomo, że wyruszy z Lizbony, a zakończy podróż w Splicie (w tym przejedzie przez Warszawę) [2].
Obecnie w UE tylko 7% przewozów pasażerskich i 11% towarowych odbywa się koleją [1]. Jedynym pocieszeniem jest fakt, że w latach 2015-2019 długość sieci kolei dużych prędkości zwiększyła się o 17%. W 2019 roku jej całkowita długość wyniosła 9100 km [3].
Wybór roku 2021 na Europejski Rok Kolei nie jest przypadkowy
2021 jest rokiem wdrażania przepisów Czwartego Pakietu Kolejowego. Pakiet ten zakłada stworzenie w Europie jednolitego obszaru kolejowego, modernizację kolei oraz większe uwolnienie rynku przewozów pasażerskich [4]. Tworzona transeuropejska sieci transportowa zapewni niezakłócony transport w skali międzynarodowej [1]. Poza tym w tym roku przypada również 175. rocznica budowy pierwszego w historii połączenia kolejowego między dwiema europejskimi stolicami (Paryż – Bruksela) [4].
Kolej wymaga uatrakcyjnienia
Główne kierunki zalecanych zmian to poprawa punktualności i zwiększenie przepustowości kolei (2166 km linii w ogóle uznano za przeciążone ruchem). W udrażnianiu wąskich gardeł na sieci kolejowej ma pomóc instrument finansowy „Łącząc Europę”, z którego środki będą przeznaczone na modernizację i uzupełnianie TEN-T. Główna sieć, obejmująca najważniejsze połączenia, ma zostać ukończona do 2030 roku [3]. Poza tym wskazuje się uproszczenie systemów sprzedaży biletów (w połączeniu z biletami na inne środki transportu), które jeszcze bardziej zwiększy atrakcyjność kolei [1].
Zwiększenie udziału kolei w europejskim transporcie to zwiększenie szansy na osiągnięcie neutralności klimatycznej UE do 2050 roku
Dążenie na rzecz zwiększenia roli kolei w unijnym rynku transportowym musi uwzględniać zarówno działania promocyjne jak i legislacyjne [4]. Większa rola transportu kolejowego ma pomóc w osiągnięciu neutralności klimatycznej UE do 2050 roku, w ramach Europejskiego Zielonego Ładu. Transport odpowiada bowiem za ¼ emisji gazów cieplarnianych w UE. Komisja Europejska chce by do 2050 roku wielkość emisji w sektorze transportu spadła o 90%. Cel ten został uwzględniony w opublikowanej pod koniec ubiegłego roku Strategii na rzecz zrównoważonej i inteligentnej mobilności. Jednym z przewidzianych działań jest znaczne zwiększenie udziału kolei w śródlądowym transporcie towarów, którego 75% stanowi dziś transport drogowy [5]. W strategii znajdują się także cele takie jak dwukrotne zwiększenie przewozów towarowych koleją i trzykrotny wzrost przewozów pasażerskich koleją dużych prędkości do 2050 roku [1].
Kolej jest najbardziej ekologicznym środkiem transportu osób i towarów
Pociąg jest najbardziej przyjazny środowisku oraz zużywa najmniej energii spośród innych środków transportu. Na stronie ecopassenger.hafas.de można sprawdzić sobie jaka jest zużycie energii i emisja CO2 na osobę z podróży pociągiem, samolotem i samochodem na wybranej trasie. Należy wziąć pod uwagę, że są to szacunki. W tego typu obliczeniach wszystko zależy od przyjętych założeń. Mimo to, niewątpliwie pełny pociąg jest zdecydowanie lepszym rozwiązaniem niż samolot. Podczas podróży o długości 500 kilometrów samolot zanieczyszcza od 10 do 50 razy bardziej niż szybki pociąg elektryczny [6].
Należy jeszcze zaznaczyć, że pociąg nie jest tak samo ekologiczny w całej Europie. Przykładowo emisja CO2 z podróży pociągiem przez Polskę będzie większa niż emisja z przebycia tej samej odległości pociągiem we Francji. Dlaczego? Udział węgla w miksie energetycznym robi swoje.
Co jeszcze oprócz źródła energii elektrycznej wpływa na wartości z podróży koleją? M.in. model pociągu, obłożenie (im pełniejszy pojazd, tym lepiej) oraz klasa podróży (pierwsza klasa zużywa więcej miejsca, a tym samym więcej CO2, czy energii).
Czy podróż pociągiem zastąpi podróż samolotem?
Lotnictwo odpowiada za około 2,5% globalnej emisji CO2, ale jego ogólny udział w zmianie klimatu jest większy. Dzieje się tak, ponieważ podróże lotnicze przyczyniają się także do emisji innych niż CO2. Szczegółowo o wpływie lotnictwa na klimat i środowisko pisałam >tutaj<.
Pomimo świadomości, że podróż pociągiem jest dużo lepszym rozwiązaniem niż lot samolotem, w kontekście środowiska i klimatu, to kolej przegrywa z lotnictwem. Na niekorzyść kolei wypływa brak atrakcyjnej oferty cenowej przewoźników oraz nieuczciwa konkurencja ze strony linii lotniczych. Paliwo lotnicze jest nieopodatkowane oraz linie są dotowane przez lotniska, z których odlatują ich samoloty [7].
Nie oznacza to, że kolej nie „walczy” o pasażerów.
W 2019 roku niemiecki przewoźnik przeprowadził genialną kampanię zachęcającą do podróżowania po Niemczech koleją zamiast latania samolotem w odległe kraje. Deutsche Bahn wykorzystał zdjęcia malowniczych niemieckich miejsc, które odzwierciedlają znane zagraniczne destynacje turystyczne. Ceny biletów na krajowe podróże pociągiem były dużo niższe niż ceny biletów na międzynarodowe podróże samolotem. Natomiast rząd Szwecji przedstawił plan uruchomienia (najpóźniej od 1 sierpnia 2022 roku) siatki nocnych połączeń relacji Sztokholm–Hamburg i Malmo–Bruksela [8]. Jest to związane z rosnącym zainteresowaniem Szwedów koleją wskutek „wstydu przed lataniem”. Dużą chęć w staniu się alternatywą dla samolotów wykazują hiszpańskie koleje. Obecnie cała sieć kolei dużych prędkości w Hiszpanii ma 3567 kilometrów. Na świecie większą mają tylko Chiny [9].
Nawet niektóre linie lotnicze same zachęcają do korzystania z kolei. KLM jest zwolennikiem zrównoważonych alternatywnych modeli transportu na krótkie odległości zamiast lotów na krótkich dystansach. Linia zachęca swoich pasażerów do wybierania na krótkich dystansach przejazdu koleją zamiast samolotu [10].
A w Polsce? Ponad rok temu zrobiło się zamieszanie na cały kraj z powodu jednego posła, który pojechał z Poznania do Sejmu w Warszawie pociągiem. To trochę pokazuje polski stosunek do pociągów i samolotów.
Obecnie rolę w zmianach przyzwyczajeń podróżujących Europejczyków odgrywa pandemia Covid-19.
Zaobserwowano w Europie wzrost zainteresowania międzynarodowymi pociągami nocnymi. W minionych latach masowo znikały pociągi sypialne kursujące między europejskimi stolicami. Pasażerowie bowiem wybierali tanie połączenia lotnicze, ewentualnie dzienne połączenia kolejowe dużych prędkości. Teraz, prawdopodobnie na skutek chęci uniknięcia dużych skupisk ludzi na lotniskach, coraz więcej osób wybiera podróż w wagonach sypialnych i kuszetkach. Kolej to zauważa – kolejne zarządy kolejowe oraz przewoźnicy zapowiadają nowe połączenia [11].
[2] https://www.rynek-kolejowy.pl/wiadomosci/europejski-rok-kolei-pociag-promocyjny-pojezdzi-po-europie-100647.html
[3] https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/komisja-europejska-modernizacja-kolei-musi-przyspieszyc-100621.html
[4] https://www.nakolei.pl/glos-pkp-w-sprawie-europejskiego-roku-kolei-2021/
[5] Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Roku Kolei (2021)
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52020PC0078 [dostęp online]
[6] https://youmatter.world/en/plane-or-cars-which-means-of-transport-pollutes-the-most/
[7] https://smoglab.pl/czy-pociag-moze-zastapic-samolot-coraz-glosniej-mowi-sie-ze-trzeba-z-tym-zrobic-porzadek-podcast/
[8] https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/szwecja-przedstawia-konkretne-plany-uruchomienia-nocnych-pociagow-do-zachodniej-europy-97875.html
[9] https://www.rynek-kolejowy.pl/wiadomosci/hiszpania-z-nowym-odcinkiem-kolei-duzych-predkosci-99263.html
[10] https://flyresponsibly.klm.com/gb_en#keypoints?article=WhatYoudo
[11] https://www.rynek-kolejowy.pl/mobile/powrot-pociagow-nocnych-czy-trend-okaze-sie-trwaly-97883.html
