Aktualna sytuacja na świecie wpłynęła na znaczne trudności w podróżowaniu między krajami. Może wydawać się więc, że masowy charakter turystyki jest obecnie problemem, którego nie ma. Niestety pandemia nie rozwiąże żadnych bolączek świata (a przynajmniej nie tych związanych ze stanem naszej planety). Prędzej czy później wróci masowe podróżowanie. Dlatego planując z utęsknieniem dalekie i ekscytujące podróże warto zastanowić się też nad branżą turystyczną w kontekście ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju.
Jako sektor gospodarki turystyka generuje ponad 10% światowego PKB rocznie. [1]
Co więcej, 1 na 10 osób na świecie jest zatrudniona na stanowiskach powiązanych z sektorem turystycznym. [1]
Rokrocznie ma miejsce ponad miliard międzynarodowych podróży.
W 2019 podróżowano 1,46 mld razów. Dodatkowo z roku na rok liczba ta wzrasta [2]. Oczywiście tendencja ta nie dotknie tego roku z wiadomych względów.
Emisje CO2 związane z transportem z sektora turystyki stanowią 5% globalnej emisji (stan na rok 2016). [3]
Od roku 2004 rokrocznie najwięcej podróży odbywa się samolotem. W 2018 roku podróże powietrzne stanowiły 58% wszystkich podróży. Jak to wygląda w Europie? Samoloty stały się najczęściej wybieranym środkiem transportu rok później. Natomiast w 2018 roku podróżowano nimi w 53% wszystkich przypadków (40% stanowiły podróże ciągiem dróg lądowych, 4% – drogą wodną, 3% – koleją). [2]
Turystyka przybiera najczęściej obraz tej masowej
Turystyka (podobnie jak większość innych gałęzi przemysłu) jest zorientowana na wzrost i nastawiona na zysk, ze stosunkowo krótkowzrocznym podejściem do planowania i rozwoju. W efekcie miejsca docelowe są przeludnione, co skutkuje obciążeniem infrastruktury oraz dziedzictwa naturalnego i kulturowego. Ruchliwe, zatłoczone miejsca stają się mniej atrakcyjne dla odwiedzających. [4]
Turyści przybywają coraz częściej i gromadzą się w tych samych miejscach, co powoduje obniżenie jakości ich własnych doświadczeń, rosnące niezadowolenie lokalnych mieszkańców, dewastacje środowiska naturalnego i dziedzictwa kultury, czy przekształcanie miast (hotele, wszędzie hotele).
Branża turystyczna może wykorzystać swój potencjał jako wielki katalizator dobrobytu gospodarczego, społecznego i środowiskowego, gdy podróże i działania turystyczne są planowane i realizowane z uwzględnieniem ich wpływu na społeczność i gospodarkę lokalną oraz dziedzictwo kultury i środowisko naturalne. [4]
I tu już zaczyna się turystyka zrównoważona
Początki dyskusji o turystyce zrównoważonej sięgają lat 50. XX w., kiedy zaczęto obserwować, że turystyka zaczyna przybierać charakter masowy. Jednak dopiero pod koniec lat 70. XX w. temat stał się powszechniej podejmowany. [5]
Realne działania w zakresie turystyki zrównoważonej na forum międzynarodowym rozpoczęły się w roku 1992 podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro.
Światowa Rada Podróży i Turystyki (WTTC) oraz Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO) wraz z Radą Ziemi opracowały w 1995 roku Agendę 21 dla Podróży i Przemysłu Turystycznego (Agenda 21 for the Travel and Tourism Industry), zawierającą ogólne zasady zrównoważonego rozwoju w dziedzinie turystyki. Podpisanie dwa lata później Deklaracji Berlińskiej było namacalnym wprowadzeniem w Europie założeń turystyki zrównoważonej. W roku 2002 podczas Światowego Szczytu Zrównoważonego Rozwoju w Johannesburgu uznano turystykę zrównoważoną za jeden z nadrzędnych kierunków rozkwitu społeczno-gospodarczego na świecie w pierwszej dekadzie XXI wieku.
Pomimo zainteresowania turystyką zrównoważoną, od przeszło siedemdziesięciu lat, pojęcie to nie zostało sztywnie zdefiniowane i wciąż dla wielu osób nie jest zbyt jasne. Według powszechnej definicji UNWTO:
turystyka zrównoważona „w pełni uwzględnia swoje obecne i przyszłe skutki gospodarcze, społeczne i środowiskowe, zaspokajając potrzeby odwiedzających, przemysłu, środowiska i społeczności przyjmujących” [6]
Biorąc pod uwagę pozycję turystyki jako czołowego sektora eksportowego i kreatora zatrudnienia, ma ona potencjał, aby bezpośrednio lub pośrednio przyczynić się do realizacji wszystkich 17 celów zrównoważonego rozwoju (SDG). [1]
„Zrównoważoność” turystyki przejawia się w skrócie poprzez:
- udział w zrównoważonym wzroście gospodarczym sprzyjającym włączeniu społecznemu
- generowanie dochodu lokalnych społeczności
- ochronę i przywracanie różnorodności biologicznej
- zaangażowanie w redukcję globalnej emisji CO2
- budowanie świadomości ekologicznej
- ochronę i promowanie dziedzictwa kulturowego
- ożywienie tradycyjnej działalności i zwyczajów
- promocję różnorodności kulturowej
- przełamywanie barier i budowanie więzi międzykulturowych
- promocję zrównoważonych praktyk turystycznych [6] [7]
[2] https://www.unwto.org/global-and-regional-tourism-performance
[3] https://www.unwto.org/sustainable-development/tourism-emissions-climate-change
[4] https://www.weforum.org/agenda/2017/08/the-growth-paradox-can-tourism-ever-be-sustainable/
[5] Myga-Piątek U., 2011: Koncepcja zrównoważonego rozwoju w turystyce. W: Problemy ekorozwoju, vol. 6, no 1, s. 145 – 154
http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.baztech-article-BPL2-0028-0061 [dostęp online]
[6] https://www.unwto.org/sustainable-development
[7] Center for Responsible Travel (CREST): The Case for Responsible Travel: Trends & Statistics 2017
https://www.responsibletravel.org/docs/The%20Case%20for%20Responsible%20Travel%202017_Final.pdf [dostęp online]
