W Polsce geoturystyka wciąż jest niszową formą turystyki. Wynika to m.in. z tego, że ukształtowała się stosunkowo niedawno i jest mało znana wśród turystów. Powinna być szczególnie promowana na obszarach chronionych, gdzie podstawową formą turystyki powinna być turystyka zrównoważona. Geoturystyka stanowić może przeciwwagę, a zarazem uzupełnienie lepiej znanej ekoturystyki. A Polska jest świetnym miejscem do uprawiania geoturystyki!
Geoturystyka została zdefiniowana w Polsce dopiero w 2004 roku, jako
„dział turystyki poznawczej i/lub nastawionej na przeżycia, bazującej na poznawaniu obiektów i procesów geologicznych oraz doznawaniu w kontakcie z nimi wrażeń estetycznych” [1]
Artykuł, w którym szerzej wyjaśniono czym jest geoturystyka dostępny jest >tutaj<.
Które polskie parki narodowe stwarzają najlepsze warunki do uprawiania geoturystyki?
Polskie parki narodowe posiadające opracowania geologiczne dla turystów w postaci map geologiczno-turystycznych wykonanych przez PiG-PiB to: Babiogórski PN, Białowieski PN, Poleski PN, Roztoczański PN, Wigierski PN, Pieniński PN, Gorczański PN, Ojcowski PN, Drawieński PN i PN „Ujście Warty” [2]. Mapy geologiczno-turystyczne tych parków narodowych dostępne są w formie cyfrowej na stronie pgi.gov.pl. Geoturystyka rozwija się z powodzeniem na obszarze Karkonoskiego PN, gdzie poprowadzona jest ścieżka geoturystyczna oraz wydany został „Przewodnik geoturystyczny po Karkonoskim Parku Narodowym”.
Właściwym miejsce dla geoturystyki jest także niewątpliwie Tatrzański PN. Jest to park górski o bogatych walorach krajobrazowych i geologicznych. Obszary górskie idealnie wpisują się w geoedukację, ponieważ możliwy jest tam wyraźny przekaz wpływu zmian klimatu, roli dynamicznych procesów, a także antropopresji w kształtowaniu krajobrazu [3]. Najnowszym i najpełniejszym kompendium turystycznym o geologii obszaru Tatr jest książka autorstwa Bac-Moszaszwili M. i Jurewicz E. z 2010 roku „Wycieczki geologiczne w Tatry”. Niestety obecnie nakład tej książki jest wyczerpany i jest ona trudna do zdobycia dla przeciętnego turysty.
W których polskich parkach krajobrazowych najlepiej zacząć uprawianie geoturystyki?
Podobnie jak w przypadku wybranych parków narodowych, również wybrane parki krajobrazowe posiadają opracowania geologiczne dla turystów w postaci map geologiczno-turystycznych wykonanych przez PiG-PiB. Dla ośmiu parków krajobrazowych powstały takie mapy: Gostynińsko-Włocławski PK, Suwalski PK, Welski PK, Mazurski PK, PK Puszczy Rominckiej, Nadmorski PK, PK Mierzeja Wiślana, PK Podlaski Przełom Bugu [2]. Podobnie jak w przypadku opracowań dla parków narodowych dostępne są w formie cyfrowej na stronie pgi.gov.pl.
Czym jest geopark (w szczególności geopark UNESCO) i czy jakiś jest w Polsce?
Geopark jest obszarem o ściśle określonych granicach, który łączy ochronę dziedzictwa geologicznego i strategię zrównoważonego rozwoju terytorialnego. Obejmuje obiekty geologiczne i krajobrazy o szczególnym znaczeniu w kontekście wartości naukowych, rzadkości występowania, walorów estetycznych i edukacyjnych. Powszechna prezentacja obiektów w geoparkach odbywa się poprzez geoturystykę. [4]
W Polsce występuje kilka obszarów określanych mianem geoparku. Natomiast obecnie tylko dwa należą do sieci światowych geoparków UNESCO. Mowa o polsko-niemieckim transgranicznyczym Geoparku Łuk Mużakowa (status nadany w 2015r.) oraz Geoparku Świętokrzyskim (status nadany w 2021r.). [5]
Natomiast >w tym miejscu< w przyszłości pojawi się link do osobnego artykułu poświęconego szczegółowo geoparkom w Polsce.
Czym jest geostanowisko i Polska Baza Geostanowisk Reprezentacyjnych?
W 1993 roku utworzono Europejską Asocjację Ochrony Dziedzictwa Geologicznego (ProGEO), która jest jedyną dużą organizacją w Europie chroniącą przyrodę nieożywioną. Realizuje ona projekt Global GEOSITES, którego celem jest utworzenie światowej bazy geostanowisk [6].
Częścią projektu Global GEOSITES jest Polska Baza Geostanowisk Reprezentacyjnych. Baza danych jest dziełem zespołu autorów z kilku polskich instytutów i uczelni. Została przygotowana w 2006 r. (zawierając opisy 175 obiektów – najważniejszych w skali kraju), jest jednak otwarta i możliwe jest jej uzupełnianie [7].
Wypadałoby przy okazji wyjaśnić samo pojęcie „geostanowisko”.
Geostanowisko – „to pojedyncze lub mozaikowo rozłożone obiekty o wybitnych walorach geologicznych. Dokumentują one historię geologiczną obszaru lub ilustrują poszczególne procesy geologiczne. Przykładami geostanowisk są odsłonięcia geologiczne, interesujące formy krajobrazu, głazy narzutowe, nagromadzenia fauny i flory kopalnej itp.” [8]
Państwowy Instytut Geologiczny – PIB prowadzi serwis Centralny Rejestr Geostanowisk Polski (CRGP), w którym gromadzone są informacje o geostanowiskach. W celu wyszukania geostanowisk, jaskiń i innych obiektów geoturystycznych na konkretnym obszarze można skorzystać też z mapy dostępnej na geologia.pgi.gov.pl (zakładka Geoturystyka).
Geoturystyka przybliża do natury i uwrażliwia na nią, co kreuje pozytywne postawy wobec środowiska.
Poprzez geoedukację można uwypuklić zagadnienia związane ze środowiskiem i zrównoważonym użytkowaniem zasobów naturalnych, w tym konsekwencji ignorowania degradacji lub całkowitej utraty georóżnorodności. Postęp geokonserwacji i geoochrony zależy od wyższej świadomości społecznej, zrozumienia i uznania dla georóżnorodności. Geoturystyka ma istotny wkład w osiągnięcie tych celów [3].
[2] https://www.pgi.gov.pl/oferta-inst/wydawnictwa/atlasy-i-mapy/geologiczno-turystyczne.html
[3] Gordon J. E., 2018: Geoheritage, geotourism and the cultural landscape: enhancing the visitor experience and promoting geoconservation. W: Geosciences, 8 (4), MDPI, s. 136
https://doi.org/10.3390/geosciences8040136 [dostęp online]
[4] Alexandrowicz Z., Miśkiewicz K., 2016. Geopark – od idei do realizacji, ze szczególnym uwzględnieniem Polski. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 72(4), s. 243-253
[5] http://www.unesco.org/new/en/natural-sciences/environment/earth-sciences/unesco-global-geoparks/list-of-unesco-global-geoparks/
[6] Osadczuk A., Osadczuk K., 2008: Szanse i perspektywy rozwoju geoturystyki jako nowej formy postrzegania obiektów przyrody nieożywionej i poznawania zjawisk naturalnych. W: Dutkowski M. (red.), Problemy turystyki i rekreacji, t. 1, Oficyna In Plus, Szczecin, s. 131-141
https://www.researchgate.net/publication/270216893_Szanse_i_perspektywy_rozwoju_geoturystyki_jako_nowej_formy_postrzegania_obiektow_przyrody_nieozywionej_i_poznawania_zjawisk_naturalnych [dostęp online]
[7] https://www.iop.krakow.pl/geosites
[8] http://geoportal.pgi.gov.pl/portal/page/portal/geostanowiska/projekt
