Pisząc o tematyce związanej z ochroną środowiska ciężko nie zahaczyć, o tak trywialny problem, jak brak świadomości poprawnego znaczenia słowa „ekologia” i wszelkich jego odmian. Wyrazy te w potocznej polszczyźnie mają mocną pozycję, ale warto nie stracić z oczu ich prawdziwego oblicza.
Nauka o wzajemnych zależnościach pomiędzy organizmami oraz między organizmami a ich środowiskiem życia.
Tym i niczym innym jest ekologia. Oczywiście w telegraficznym skrócie.
W języku angielskim wyróżnia się słowa „ecologist” i „environmentalist”. Ecologist to po prostu ekolog (ten naukowiec), natomiast environmentalist to osoba związania z ekologizmem (environmentalism), czyli ruchem społecznym, który stara się skłonić polityków i zwykłych obywateli, do zaprzestania szkodliwych działań, w celu poprawy i ochrony środowiska przyrodniczego [1]. Przedstawiciela ekologizmu sprowadzono w nazewnictwie polskim (i nie tylko) do ekologa, zatem i ekologizm uproszczono do ekologii. Stąd też oglądając anglojęzyczne wiadomości będziemy słuchać o „environmentalists” lub „environmental activists”, a w polskich mediach zamiast o „aktywistach na rzecz ochrony środowiska” usłyszymy najczęściej po porostu o „ekologach”.
Przymiotnik „ekologiczny”, czy też jego skrótowa forma „eko”, dodawana jako przedrostek do wyrazów, również zyskał nowy wydźwięk. Ma po prostu wskazywać na szeroko pojętą troskę o środowisko. Obok tego „eko” mamy też „bio” i „organic”, które są określeniami stosowanymi zamiennie.
W związku z tym, że hasło „ekologiczny” (jak i jego przytoczone wariacje) ma pozytywny wydźwięk chętnie określa się tak produkty lub usługi. W tym przypadku warto wykazać się większą czujnością i dociec w jaki tak właściwie sposób coś z łatką „ekologiczny” jest mniej szkodliwe dla środowiska niż coś bez tej łatki.
Poza tym ekologiczni chcemy być my sami. Wiąże się z tym kupa nieporozumień, błędnych przekonań i sporów. Ale o tym innym razem (namiastka w ostatnim akapicie tego artykułu).
Najmilej byłoby teraz przeczytać podsumowanie, że „nie mów o ekologii tylko o ochronie środowiska” i iść sobie zaparzyć kawę. Ale zaraz, zaraz… Jak definiuje się ochronę środowiska?
Ochrona środowiska jest praktyką podejmowaną przez osoby fizyczne, organizacje i rządy. Podjęte lub zaniechane działania mają zapewnić zachowanie lub poprawę stanu środowiska. [2]
Skąd jednak wiadomo (upraszczając) jakie działania szkodzą, a jakie pomagają środowisku? Z pomocą przychodzi nauka o środowisku (environmental science). To interdyscyplinarna dziedzina wiedzy skupiająca się na badaniu środowiska, wpływu człowieka na środowisko i rozwiązywaniu problemów środowiskowych [3]. Dość niefortunnym jest więc polskie nazewnictwo kierunku na studiach wyższych jakim jest ochrona środowiska (environmental protection), gdy plan studiów obejmuje nie tylko ochronę środowiska jako praktykę, ale także analizę stanu środowiska i zgłębianie procesów fizycznych, chemicznych i biologicznych zachodzących w środowisku (bez wątpienia jest to już environmental science).
Warto jednak zastanowić się nad kontekstem, w jakim powyższe wyrazy i ich pochodne są użyte oraz co z tego wynika, zanim bezrefleksyjnie wrzucimy wszystko do jednego worka.
Każdy może chronić środowisko naturalne na wiele sposobów. Wiele takich praktyk potocznie określa się jako działania ekologiczne (jak już wspomniano – przymiotnik „ekologiczny” zdominował tematykę troski o środowisko). Jednak na tym blogu do znudzenia będę zwracać uwagę na to, że ochrona środowiska jest pojęciem złożonym. Także działań na rzecz ochrony środowiska nie można traktować bezrefleksyjnie. Nie ma jednej, uniwersalnej, złotej listy eko praktyk. Bo – jeszcze raz – wynika to ze złożoności danego zagadnienia.
Przykład? A bardzo proszę, przytoczmy sobie trzy chwytliwe eko działania (z objaśnieniem) :
Od stycznia 2023 roku trwają protesty rolników w całej Polsce i innych europejskich krajach. Polscy…
Średnia temperatura na Ziemi niebezpiecznie zbliża się do osiągnięcia wzrostu o 1,5°C względem epoki przedprzemysłowej.…
ESG to skrót, na który składają się pierwsze litery trzech kwestii: środowiskowych (ang. Environmental), społecznych…
CBD COP15, który miał się odbyć w październiku 2020 roku w Kunming (Chiny), był z…
W dniach 6 - 20 listopada odbył się COP27. Co roku wielu zastanawia się nad…
Mówiąc „zieleń miejska” zazwyczaj ma się przed oczami zadrzewione parki. Dyskusje o zwiększaniu i właściwym…