W kontekście negatywnego wpływu przemysłu spożywczego na środowisko czy klimat najgłośniej mówi się o emisji gazów cieplarnianych przez ten sektor. Głównym czarnym charakterem jest zawsze stek, który swoim mrocznym obliczem często przyćmiewa wszystkie inne grzechy rolnictwa. Nie pomijając krów chciałabym rozszerzyć co niektórym perspektywę na zagadnienie wpływu produkcji żywności na środowisko.
Żywność odpowiada za ponad 1/4 (26%) globalnej emisji gazów cieplarnianych [1].
Na tę „żywność” składają się: hodowla zwierząt, uprawa roślin, użytkowanie gruntów oraz łańcuch dostaw [1]. Rozkład procentowy emisji gazów cieplarnianych według tych grup prezentuje grafika poniżej.
Co więcej, dział procentowy poszczególnych gazów cieplarnianych emitowanych przez sektor hodowlany przedstawiał się następująco: CH4 – 50%, N2O – 24%, CO2 – 26% [3]. Warto zaznaczyć, że rokrocznie średnio 75% wśród emitowanych gazów cieplarnianych stanowi CO2 [4]. Zatem
w zaokrągleniu 6% światowych emisji CO2 związanych jest ze zwierzętami hodowlanymi.
Jak już jesteśmy przy zwierzętach hodowlanych to warto sobie jeszcze uświadomić, że
94% biomasy ssaków (bez ludzi) to zwierzęta hodowlane [1].
Sumę całkowitej emisji gazów cieplarnianych podczas pełnego cyklu życia produktu określa się mianem „śladu węglowego”[6]. W przypadku żywności jest on wyrażony jako ekwiwalent dwutlenku węgla na kilogram produktu lub np. na 100g białka. Przykładowo ślad węglowy kilograma wołowiny wynosi 60kg CO2eq, ale tej z bydła hodowanego tylko w celu pozyskania mięsa. Natomiast ślad węglowy kilograma wołowiny od krowy mlecznej wynosi 21kg CO2eq (bo jest współdzielony z produktami mlecznymi). Dla porównania dla kilograma ryżu wynosi 4kg CO2eq. [1]
W przypadku większości żywności ponad 80% całkowitej emisji gazów cieplarnianych, pochodzącej z jej produkcji, związane jest z procesami na etapie gospodarstwa oraz z użytkowaniem (przekształcaniem) gruntów. [1]
50% ziemi nadającej się do zamieszkania na świecie (wolnej od lodu i pustyni) jest wykorzystywane w rolnictwie [1].
W tym jedynie 1,5% światowych gruntów rolnych stanowią obszary uprawy ekologicznej [7] (o której pisałam trochę >tutaj<). Co więcej, rozkład użytkowania gruntów między sektorem hodowlanym a tym odpowiedzialnym za produkcję roślinną jest bardzo nierównomierny. Łączny udział pastwisk i obszarów wykorzystywanych pod uprawę na paszę dla zwierząt hodowlanych stanowi aż 77% globalnej ziemi uprawnej [1]. Produkcja żywności wiąże się także z ogromnym wykorzystaniem wody.
70% globalnego poboru wody słodkiej jest wykorzystywane w rolnictwie [1].
Średni globalny ślad wodny związany z produkcją żywności (w l/kg produktu spożywczego) jest sumą zapotrzebowania na wodę w całym łańcuchu wartości oraz ilości wody potrzebna do zneutralizowania zanieczyszczeń powstających w całym tym procesie [8]. Przykładowo ślad wodny wołowiny wynosi ok. 15,4 tys. l/kg, a orzechów 9,1 tys. l/kg. [9]
78% globalnej eutrofizacji oceanów i wód słodkich jest spowodowane rolnictwem [1].
Produkcja żywności wpływa także na stan wód powierzchniowych. Spływ z obszarów rolnych nadmiaru składników odżywczych do zbiorników i cieków wodnych, powoduje ich przeżyźnienie. Zanieczyszczenie wody nadmiarem składników odżywczych powoduje gwałtowny rozwój fitoplanktonu. [10]
W głównej mierze eutrofizację wód wywołują azot i fosfor. 59% azotu i 55% fosforu, w wodach wpływających do Bałtyku, było pochodzenia rolniczego (dla porównania 10% azotu i 14% fosforu pochodziło z przemysłu). [10]
Wbrew pozorom emisje z transportu żywności stanowią niewielki procent całkowitej emisji żywności.
W wielu środowiskach istnieje przekonanie, że emisje z transportu żywności stanowią ogromną część całkowitej emisji żywności. W rzeczywistości stanowią tylko około 6% emisji żywności. Błędne przekonanie być może wynika z faktu, że transport żywności drogą powietrzną emituje około 50 razy więcej gazów cieplarnianych na tonokilometr niż transport morski. Trzeba mieć jednak świadomość, że żywność jest transportowana głównie statkami. Natomiast tylko 0,16% globalnych mil żywnościowych (iloczyn odległości pokonanej danym rodzajem transportu i masy przewożonej żywności) pochodzi z transportu lotniczego. Poza tym, transport wraz z przetwarzaniem żywności, pakowaniem oraz sprzedażą detaliczną składa się na łańcuch dostaw, którego udział w całkowitej emisji żywności wynosi 18%. [1]
Co więcej, z łańcuchem dostaw związane jest jeszcze inne źródło emisji. 24% całkowitej emisji żywności pochodzi z żywności, która jest tracona w łańcuchu dostaw lub wyrzucana przez detalistów, restauracje i konsumentów. Wnika z tego, że
marnotrawstwo żywności jest odpowiedzialne za około 6% całkowitych globalnych emisji gazów cieplarnianych [1].
https://ourworldindata.org/environmental-impacts-of-food [źródło online]
[2] https://www.epa.gov/climate-indicators/climate-change-indicators-global-greenhouse-gas-emissions
[3] FAO, model GLEAM, 2018: http://www.fao.org/gleam/results/en/
[4] https://www.climatewatchdata.org/ghg-emissions?breakBy=gas&chartType=percentage§ors=total-including-lucf&source=CAIT
[5] https://naukaoklimacie.pl/fakty-i-mity/mit-to-metan-jest-glowna-przyczyna-ocieplenia-80
[6] https://sozosfera.pl/srodowisko-i-gospodarka/czym-jest-slad-weglowy/
[7] https://www.ifoam.bio/global-organic-area-continues-grow
[8] https://swiatwody.wordpress.com/2020/04/26/co-to-jest-slad-wodny-kiedy-woda-jest-zuzywana/?fbclid=IwAR2y2jy2mDNXC0jcVUyuoXoqU7TnqdR3rcVrfvnSMISKFXna9aoP5Jm0kqc
[9] Hannah Ritchie (2017) – „Water Use and Stress”. Published online at OurWorldInData.org. Retrieved from:
https://ourworldindata.org/water-use-stress [źródło online]
[10] Krysztoforski M.: Sposoby ograniczenia emisji zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego do wód powierzchniowych i podziemnych. W: (red. Wawer R. i Kozyra J.) Metody ochrony i racjonalnej gospodarki wodnej w rolnictwie i na obszarach wiejskich, Fundacja na rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa
http://ksow.pl/uploads/tx_library/files/Woda.pdf [źródło online]
