Marnotrawstwo żywności jest bardzo złożonym zjawiskiem. Jedzenie marnuje się na każdym z etapów: produkcji, przetwórstwa, dystrybucji i konsumpcji. Najwięcej jedzenia wyrzucane jest w gospodarstwach domowych [1]. To pokazuje, jak dużo zależy od każdego, zwykłego konsumenta.
Na świecie wyrzucane jest co roku 1/3 produkowanej żywności [2].
Jeżeli chodzi o samą Europę to szacuje się, że 20% całej wyprodukowanej w UE żywności jest tracone lub marnowane [3].
Co roku w UE marnuje się około 88 milionów ton żywności, co odpowiada 173 kilogramom na osobę.
53% jedzenia wyrzucane jest w gospodarstwach domowych (dane z 2012 roku). Statystyczny mieszkaniec Polski wyrzuca w ciągu roku 247 kg żywności na osobę (dane z 2010 roku). [4] Szacuje się, że 208 kg/osobę zmarnowanej żywności zapewniłaby dorosłej osobie pożywienie na 109 dni [5]. Według jedynych dostępnych danych Eurostatu (z 2006 r.) w Polsce marnuje się 9 mln ton żywności rocznie.
W listopadzie br. ukazały się wyniki badań przeprowadzone przez IOŚ-PIB i SGGW, których celem było oszacowanie obecnej skali marnowania żywności w Polsce. Wynika z nich, że
w Polsce rocznie marnuje się ponad 4,8 mln ton żywności.
W tym, aż 60% (prawie 3 mln ton) wyrzucanej żywności pochodzi z gospodarstw domowych. Zatem w polskich domach konsumenci wyrzucają co sekundę aż 92 kg jedzenia. Ogółem wyrzucanych do kosza jest blisko 153 kg żywności w każdej sekundzie przez cały rok [6]. Warto zauważyć, że według tych danych obecnie ilość wyrzucanego jedzenia w Polsce, w kg/osobę/rok jest ok. o połowę niższa niż przytoczone wcześniej 247 kg/os./rok.
Zachowania konsumentów w Polsce, dotyczące marnowania żywności zbadały w tym roku np. Banki Żywności i Tesco. Z raportu Federacji Polskich Banków Żywności „Nie marnuj jedzenia 2020” wynika, że 53,75% Polaków przyznaje, że zdarza im się wyrzucić żywność. W większości do kosza lądują gotowe, niespożyte posiłki (aż 70,3%), a w mniejszej ilości produkty spożywcze. Najczęściej wskazywanym powodem wyrzucania jedzenia jest jej zepsucie (65,2%), a następnym przeoczenie daty ważności (42%). Przygotowanie zbyt dużej ilości jedzenia, czy zbyt duże zakupy wskazywano rzadziej (odpowiednio 26,5% i 22,2%). Poza tym, tylko około 42% dorosłych Polaków przed zakupami ma w zwyczaju sprawdzenie zawartości lodówki [7]. Natomiast, jak wynika z badania przeprowadzonego w tym roku przez Tesco, co trzeci Polak uważa, że jego największym problemem dotyczącym niemarnowania żywności jest brak umiejętności oceny (po wyglądzie lub zapachu) czy dany produkt nadaje się do spożycia [8].
Zminimalizowanie marnowania żywności, nawet w pojedynczym domu ma znaczenie.
Istnieje kilka prostych czynności, dzięki którym mniej jedzenia będzie lądować w koszu. Po pierwsze, warto robić research, jakiej żywności aktualnie brakuje w domu. Po drugie, by nie wyciągać z lodówki przeterminowanej żywności najlepiej sprawdzać daty ważności podczas zakupów, a następnie rozpakowując zakupy w lodówce układać żywność tak, aby z przodu lodówki znajdowały się produkty z najkrótszą datą [4].
Warto przy okazji wspomnieć, że daty na etykietach podaje się na dwa sposoby: „należy spożyć do” i „najlepiej spożyć przed”. Nie oznacza to tego samego! „Należy spożyć do” wskazuje termin przydatności do spożycia. Zjedzenie żywności po upływie takiej daty nie jest bezpieczne dla zdrowia. Natomiast „najlepiej spożyć przed” oznacza, że produkt może nadal zostać spożyty, ale może nie być najlepszy pod względem jakości (inna konsystencja, smak, kolor, czy zapach). Trzymając w ręku produkt z przekroczoną datą „najlepiej spożyć przed” w pierwszym odruchu sprawdźmy, czy jest dobry, a nie od razu wyrzucajmy [4].
Kolejne czynności dotyczą przechowywania żywności. Jedzenie źle przechowywane szybciej się psuje i w konsekwencji jest wyrzucane. W dobrym przechowywaniu pomagają instrukcje na opakowaniach. Poza tym dłuższy czas przydatności do spożycia zapewnia np. mrożenie, czy zalewanie octem (pikle to fajna sprawa!).
Marnotrawstwo żywności negatywnie wpływa na środowisko naturalne i klimat.
Straty żywności oznaczają marnotrawstwo zasobów wykorzystywanych w produkcji, takich jak ziemia, woda, czy energia. Co więcej, produkcja żywności, która jest wyrzucana, prowadzi do niepotrzebnych emisji CO2, a także do utraty wartości ekonomicznej produkowanej żywności [2]. Konkretne dane znajdują się na grafice poniżej.
Szczegółowo o wpływie produkcji i konsumpcji żywności na środowisko naturalne pisałam natomiast >tutaj<.
Marnotrawstwo żywności jest problemem globalnym.
Nic więc dziwnego, że podejmuje się ogólnoświatowe działania w tej kwestii. W ramach 12 celu zrównoważonego rozwoju (odpowiedzialna konsumpcja i produkcja) postawiono sobie za zadanie
„do 2030 r. zmniejszyć o połowę globalne marnotrawstwo żywności na mieszkańca na poziomie detalicznym i konsumenckim oraz zmniejszyć straty żywności w łańcuchach produkcji i dostaw, w tym straty po zbiorach.” [9]
(Więcej o idei zrównoważonego rozwoju i o SDGs >tutaj<).
Co więcej, Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) wyznaczyła 29 września jako Międzynarodowy Dzień Świadomości o Stratach i Marnowaniu Żywności (International Day of Awareness of Food Loss and Waste). W tym roku obchodzono ten dzień po raz pierwszy.
[2] FAO, 2011: Global food losses and food waste
http://www.fao.org/3/mb060e/mb060e00.htm [dostęp online]
[3] Komisja Europejska: Nowy plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym na rzecz czystszej i bardziej konkurencyjnej Europy
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A52020DC0098 [odczyt online]
[4] https://www.europarl.europa.eu/news/en/headlines/society/20170505STO73528/food-waste-the-problem-in-the-eu-in-numbers-infographic
[5] https://www.respectfood.com/pl-pl/
[6] Raport Federacji Polskich Banków Żywności „Nie marnuj jedzenia 2020”
https://bankizywnosci.pl/wp-content/uploads/2020/10/Raport_NieMarnujJedzenia_2020.pdf [odczyt online]
[7] https://corporate.tesco.pl/news/2020/kochaj-jedzenie-nie-marnotrawienie-tesco-zbada%C5%82o-przyczyny-marnowania-%C5%BCywno%C5%9Bci-w%C5%9Br%C3%B3d-polak%C3%B3w-i-rusza-ze-spo%C5%82eczn%C4%85-kampani%C4%85-edukacyjn%C4%85-w-sklepach/
[8] https://sdgs.un.org/goals/goal12
Źródła informacji na grafice:
* http://www.fao.org/news/story/en/item/196402/icode/
** Hannah Ritchie (2020) – „Environmental impacts of food production”. Published online at OurWorldInData.org. Retrieved from:
https://ourworldindata.org/environmental-impacts-of-food [źródło online]
