W dyskusjach dotyczących negatywnego wpływu lotnictwa na klimat i środowisko dominuje temat emisji CO2. Jednak latanie samolotem to nie tylko emisje dwutlenku węgla do atmosfery.
Loty w 2020 roku były bardzo ograniczone. Obecna pandemia Covid-19 może być jedyną okazją by spojrzeć na dotychczasowy, osobisty sposób podróżowania. Jest to dobry moment by zastanowić się, jak w przyszłości latać rzadziej (jeśli lata się często) lub jak w ogóle nie latać (gdy istnieją alternatywy).
Globalne emisje CO2 generowane przez transport lotniczy
W transporcie lotniczym istnieje duży rozdźwięk między emisjami CO2 w ujęciu zbiorowym, globalnym, a indywidualnym, osobistym. Latanie samolotem nie jest tak powszechne i dostępne dla każdego. W związku z tym emisja CO2 z transportu lotniczego w skali globalnej nie jest rażąca i na wielu nie robi wrażenia.
Światowy transport lotniczy odpowiada za około 2% globalnej emisji CO2 (dane dla roku 2019).
Stanowi to 12% emisji CO2 ze wszystkich rodzajów transportu (transport drogowy odpowiada za 74% wszystkich emisji) [1].
Dla porównania:
Uczulam – nie mylić z emisjami gazów cieplarnianych (GHG) wyrażanych w CO2e lub CO2eq (ekwiwalent dwutlenku węgla). Procentowy udział globalnej emisji GHG lotnictwa wynosi 1,9% (dane dla roku 2018) [2]. Przykładowo sektor hodowlany emituje rokrocznie około 18% wszystkich emisji GHG [3]. Natomiast marnotrawstwo żywności jest odpowiedzialne za około 6% globalnych emisji gazów cieplarnianych [4].
Lotnicze emisje CO2 podwoiły się od połowy lat 80. Rosły jednak w podobnym tempie, jak całkowite emisje CO2. W związku z tym, ich udział w globalnych emisjach był i jest względnie stabilny – w granicach od 2% do 2,5% [2].
USA ma największy udział w emisjach lotniczych CO2 (wspomniane 24% w roku 2018). Unia Europejska zajmuje natomiast drugie miejsce – 19% globalnych emisji CO2 z lotnictwa (w roku 2018) [5].
Europejska Federacja Transportu i Środowiska AISBL (T&E) rokrocznie przygotowuje ranking największych emitentów CO2 do atmosfery w UE. Lista zdominowana jest przez elektrownie. W 2019 roku w pierwszej dziesiątce – na miejscu 8. – znalazł się Ryanair, największa tania linia lotnicza w UE, który wyemitował 10,53 Mt CO2 [6].
W 2019 roku światowe linie lotnicze przewiozły 4,5 miliarda pasażerów oraz wyprodukowały 915 milionów ton CO2 [1]. Bardzo upraszczając daje to średnio 4,9 ton CO2 na osobę rocznie.
Osobiste emisje CO2 generowane poprzez latanie samolotem
Należy mieć na uwadze, że osobista roczna emisja CO2 wynikająca z podróży samolotem zależy od wielu zmiennych. Znaczenie ma ile razy w roku wybiera się ten środek transportu, jak daleko się lata, ile miejsc w samolocie jest zajętych itp.
ICCT oszacowało lotnicze emisje CO2 na jednego Amerykanina w ciągu roku. Globalne lotnictwo cywilne odpowiadało za 918 Mt CO2 w 2018 r. Z tego za 182 Mt CO2 (24% globalnych emisji) odpowiadały loty pasażerskie samolotów odlatujących z USA. Przeciętny obywatel USA emitował zatem około 550 kg CO2 z powodu lotnictwa pasażerskiego. Badanie IPSOS z 2017 roku wskazuje, że 53% Amerykanów w ogólnie nie leciała samolotem w ciągu tamtego roku. Natomiast 35% latało 1–5 razy w roku (odpowiadając za około 1/3 wszystkich lotów), a 12% latało 6 lub więcej razy w ciągu roku (około 2/3 wszystkich lotów). Uproszczone wyniki wyglądają następująco: osoba podróżująca rocznie 1-2 razy –> 0,33 t CO2, 3-5 razy –> 0,83 t CO2, powyżej 6 razy -> 3,1 t CO2 [7].
Europejskiej Agencji Środowiska (EEA) podaje następujące emisje CO2 z transportu na pasażera na kilometr:
- 14 g CO2/pkm dla pociągu (przy 156 pasażerach)
- 55 g CO2/pkm dla przeciętnego samochodu (przy 4 pasażerach)
- 68 g CO2/pkm dla autobusu (przy 12 pasażerach)
- 285 g CO2/pkm dla samolotu (przy 88 pasażerach) [8]
Dane te należy traktować jako orientacyjne. Jak już wspomniałam wszystko zależy od przyjętych do obliczeń założeń.
Niewątpliwie pełny pociąg czy autobus jest zdecydowanie lepszym rozwiązaniem niż samolot.
Podczas podróży o długości 500 kilometrów samolot zanieczyszcza od 10 do 50 razy bardziej niż szybki pociąg elektryczny i od 5 do 10 razy bardziej niż autobus [9].
Loty poniżej 500 km generują prawie 2x więcej CO2/pasażer/km niż w przypadku dłuższych lotów [5]. 500 km to mniej więcej odległość w linii prostej między Warszawą a Berlinem. Emisje CO2 z samolotu są większe podczas startu i lądowania. Samolot podczas startu spala stosunkowo dużą ilość paliwa. Im dłuższy lot, tym emisja CO2 na kilometr jest mniejsza, pomimo większej całkowitej emisji [9].
Co do podróży samochodem, to dużo zależy od tego ile osób podróżuje, jaki jest typ samochodu oraz jakie warunki panują na drogach. Samochód, który utknął w korku, emituje 2,5 razy więcej CO2 w porównaniu do normalnych warunków drogowych. Natomiast samochód z włączoną klimatyzacją emituje od 7 do 20% więcej CO2 [9].
Według kalkulatora emisji dwutlenku węgla ICAO, lot z Krakowa do Gdańska (486 km) emituje 64 kg CO2 na osobę. Natomiast ten sam lot według ecopassenger.hafas.de emituje 228 kg CO2 na osobę. Inny przykład: lot Kraków – Amsterdam (1073 km) wg kalkulatora ICAO 142 CO2 na osobę, a wg ecopassenger.hafas.de 101 CO2 na osobę. Lot Kraków – Barcelona (1679 km): 143 CO2 na osobę (ICAO) i 246 CO2 na osobę (ecopassenger.hafas.de). Widać zatem, że w zależności od przyjętych założeń w obliczeniach (np. współczynnik zajętych miejsc) wynik będzie różny. W najnowszym Raporcie Zrównoważonego Rozwoju przedstawiono średnie statystyki na jeden lot z krakowskiego lotniska w roku 2019. Współczynnik wypełnienia samolotów wynosił 85%, a liczba pasażerów 143.
Na ecopassenger.hafas.de oszacowywana jest również emisja CO2 z podróży samochodem i pociągiem. Bez względu na dane przyjęte do obliczeń emisji z samolotu i samochodu pociąg jest zawsze najlepszym wyborem. Chociaż i tutaj jest pewien „haczyk”. Emisja CO2 z podróży pociągiem przez Polskę będzie większa niż emisja z przebycia tej samej odległości pociągiem we Francji. Dlaczego? Udział węgla w miksie energetycznym robi swoje.
Emisje z samolotu inne niż dwutlenek węgla
Lotnictwo odpowiada za około 2,5% globalnej emisji CO2, ale jego ogólny udział w zmianie klimatu jest większy. Dzieje się tak, ponieważ podróże lotnicze przyczyniają się także do emisji innych niż CO2 [2].
Silniki lotnicze emitują oprócz CO2 także parę wodną, tlenki azotu (NOx), tlenek węgla, tlenki siarki (SOx) oraz cząstki sadzy – powstałe w wyniku spalania w wysokiej temperaturze paliwa lotniczego. Oprócz tego przelatujący samolot odpowiada za powstanie smugi kondensacyjnej. Do tworzenia się smugi przyczynia się głównie para wodna i sadza, na której para wodna się skrapla, a następnie zamarza [10].
W listopadzie ubiegłego roku Komisja Europejska opublikowała raport zawierający analizę wpływu lotnictwa na klimat inny niż CO2.
Badania wykazały, że emisje z silników odrzutowych, inne niż dwutlenek węgla, były odpowiedzialne za 2/3 wpływu lotnictwa na klimat w 2018 roku.
Co więcej, smugi kondensacyjne ogrzewają planetę 2x bardziej niż lotnicze emisje CO2 [11].
Lot samolotem generuje też mnóstwo śmieci
Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych (IATA) oszacowało, że w 2018 roku na pokładach samolotów wygenerowano łącznie 6,1 mln ton odpadów. Każdy pasażer opuszczający samolot zostawia średnio 1,43 kg śmieci. Według statystyk 23% śmieci z pokładu samolotu to nietknięta żywność i napoje. Kolejne 17% odpadów to gazety, tacki, plastikowe kubki i sztućce [12].
W kontekście emisji lepiej zrezygnować z latania samolotem czy z jedzenia mięsa?
Na koniec pewna dygresja. W 2017 roku opublikowano badanie, w którym zdefiniowano działania, które miałyby największy wpływ na emisję gazów cieplarnianych przez jednostkę w skali roku. Dieta roślinna pozwala zaoszczędzić około 0,8 ton ekwiwalentu CO2 rocznie. Natomiast rezygnacja z jednego transatlantyckiego lotu w obie strony (np. z Londynu do Nowego Jorku) w ciągu roku pozwala zaoszczędzić 1,6 tony CO2e. Oznacza to, że jednym takim lotem przekreśla się (w kontekście emisji) dwa lata diety roślinnej (bang!). Co więcej, uniknięcie tylko jednego lotu transatlantyckiego oszczędza 8 razy więcej emisji gazów cieplarnianych rocznie niż recykling [13]. Statystyczny mieszkaniec Polski, bezpośrednio i pośrednio, przyczynia się do emisji 8,76 tony samego dwutlenku węgla rocznie [14].
W życiu należy zachować zdrowy umiar. Latanie samolotem nie jest dobrym środkiem transportu, jeśli chodzi o wpływ na klimat i środowisko, ale czasem to jedyna opcja. Jak inaczej odwiedzić z Europy np. Australię? Poza tym latanie na inne kontynenty raczej nie zdarza się przeciętnemu mieszkańcowi Europy często. Co innego bliższe wyjazdy. Kiedy istnieje wybór między podróżą samolotem a autokarem czy pociągiem warto zastanowić się dwa razy zanim wsiądzie się w samolot.
[2] Hannah Ritchie (2020) – „Climate change and flying: what share of global CO2 emissions come from aviation?” Published online at OurWorldInData.org.
https://ourworldindata.org/co2-emissions-from-aviation [źródło online]
[3] FAO, model GLEAM, 2018: http://www.fao.org/gleam/results/en/
[4] Hannah Ritchie (2020) – „Environmental impacts of food production”. Published online at OurWorldInData.org.
https://ourworldindata.org/environmental-impacts-of-food [źródło online]
[5] https://theicct.org/publications/co2-emissions-commercial-aviation-2018
[6] https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/najwieksi-truciciele-atmosfery-w-ue-emisja-co2-przez-belchatow-ryanair-msc/zzz9jbh
[7] https://theicct.org/blog/staff/should-you-be-ashamed-flying-probably-not
[8] https://www.eea.europa.eu/media/infographics/co2-emissions-from-passenger-transport/view
[9] https://youmatter.world/en/plane-or-cars-which-means-of-transport-pollutes-the-most/
[10] EASA, 2020: Updated analysis of the non-CO2 climate impacts of aviation and potential policy measures pursuant to EU Emissions Trading System Directive Article 30(4)
https://www.easa.europa.eu/document-library/research-reports/report-commission-european-parliament-and-council#group-related-content [dostęp online]
[11] https://www.transportenvironment.org/news/experts-pin-down-aviations-true-climate-impact
[12] https://businessinsider.com.pl/firmy/zarzadzanie/smieci-w-samolocie-odpady-w-liniach-lotniczych-ekologia-dane-iata/ngkdnr8?fbclid=IwAR1MkFGxWmGs1YH0pkr4qAM-IkJjjWw8W8S-cJftjsVmQeHz_ytGuT4gq_I
[13] Seth Wynes and Kimberly A Nicholas (2017). The climate mitigation gap: education and government recommendations miss the most effective individual actions. Environ. Res. Lett. 12
https://doi.org/10.1088/1748-9326/aa7541 [dostęp online]
[14] http://odpowiedzialnybiznes.pl/aktualno%C5%9Bci/jaki-jest-slad-weglowy-przecietnego-polaka/
